Beweging is gezond voor de hersenen

Een kleine verandering in levensstijl heeft al snel een positief effect op de hersenen. Onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat lichaamsbeweging helpt neurodegeneratieve aandoeningen zoals Alzheimer en dementie te voorkomen.

Het effect van aerobe oefeningen op de hippocampus werd onderzocht door een samenwerkingsverband van universiteiten in Sydney, Australië en Manchester (UK) [1]. Zij toonden aan dat aerobe oefeningen de geheugenfunctie kunnen verbeteren en de gezondheid van de hersenen in stand kan houden naarmate we ouder worden.

Breinkrimp in de hippocampus

De gezondheid van de hersenen neemt af met de leeftijd. Gemiddeld begint het brein na het veertigste levensjaar te krimpen met vijf procent per decennium. De hippocampus, het deel van de hersenen waar het gedragspatroon van het individu deels wordt bepaald, krimpt ook.

In de hippocampus speelt de stof BDNF (brain-derived neurotrophic factor) een rol in de cel-overleving en neurale ontwikkeling [2,3]. Bovendien regelt het de moleculaire mechanismen achter veranderingen in de organisatie van de hersenen van individuen als gevolg van ontwikkeling, leren of ervaring (synaptische plasticiteit). Kort gezegd: BDNF heeft een centrale rol in de ontwikkeling van de hersenen.

Beweging blijkt volgens het nieuwe onderzoek BDNF te verhogen. Dit zou therapeutisch kunnen werken bij onder andere neuro-psychiatrische stoornissen.

Opzet van het onderzoek

De hersenscans van 737 mensen vóór en na aerobe trainingsprogramma’s en van de controlegroepen werden onderzocht. Deze trainingsprogramma’s omvatten onder andere stationair fietsen, lopen en lopen op de loopband. Niet alleen gezonde volwassenen zijn onderzocht, maar ook mensen met milde cognitieve stoornissen zoals de ziekte van Alzheimer en mensen met psychische aandoeningen waaronder depressie en schizofrenie. De gemiddelde leeftijd was 66 (<24; 76>). De duur van de interventies varieerde van drie tot 24 maanden, met 2-5 sessies per week.

Hoewel oefening geen effect had op het totale hippocampusvolume, nam de grootte van het linker gebied van de hippocampus bij de mensen aanzienlijk toe. De gezondheid van de hersenen heeft dus baat bij lichaamsbeweging. De hersenen hebben overigens geen baat vanwege het vergroten van de hersenen. Tijdens oefening wordt  BDNF geproduceerd, wat de degeneratie van de hersengrootte vertraagt.

De resultaten hebben niet alleen implicaties voor het gewone gezond ouder worden, maar ook voor de preventie van aan veroudering gerelateerde neurodegeneratieve aandoeningen zoals Alzheimer en dementie. Hiervoor is verder onderzoek noodzakelijk. Lichaamsbeweging is een van de zeer weinige 'bewezen' methoden om de grootte en het functioneren van de hersenen te behouden op hogere leeftijd.

HUNT-studie

Eerder vertelden we u al dat uit de HUNT-studie, een zeer groot gezondheidsonderzoek in Noorwegen, was gebleken dat lichaamsbeweging in belangrijke mate bijdraagt aan een goede geestelijke gezondheid [4]. Deelnemers die niet aan lichaamsbeweging deden, bleken een 44 procent grotere kans te hebben op de ontwikkeling van een depressie dan degenen die één tot twee uur per week bewogen. Dit werd gemeten met de Hospital Anxiety and Depression Scale.

Via bijvoorbeeld het immuunsysteem en een betere motiliteit van de darm is lichaamsbeweging belangrijk voor onze lichamelijke gezondheid, dit zou een gunstig effect kunnen hebben op de psyche. Bovendien kan het sociale aspect van lichaamsbeweging meespelen. Denk hierbij aan zelfbeeld en sociale interactie.

Waarschijnlijk had dus 12 procent van depressies kunnen worden voorkomen door minimaal één uur per week te bewegen. De intensiteit bleek daarbij niet van belang. Een kleine verandering in leefstijl heeft dus al snel een gunstig effect op het geestelijk welzijn en het behoud van de hersenen.

Bronnen

1. Joseph Firth et al. Effect of aerobic exercise on hippocampal volume in humans: A systematic review and meta-analysis, NeuroImage (2017). DOI: 10.1016/j.neuroimage.2017.11.007
2. Binder DK1, Scharfman HE, Brain-derived neurotrophic factor. Growth Factors. 2004 Sep;22(3):123-31.
3. Heyman E1, Gamelin FX, Goekint M, Piscitelli F, Roelands B, Leclair E, Di Marzo V, Meeusen R. Intense exercise increases circulating endocannabinoid and BDNF levels in humans--possible implications for reward and depression. Psychoneuroendocrinology. 2012 Jun;37(6):844-51. doi: 10.1016/j.psyneuen.2011.09.017. Epub 2011 Oct 24.
4. Harvey SB, et al., Exercise and the Prevention of Depression: Results of the HUNT Cohort Study, AJP, October 03, 2017