Onverwachte antioxidant: slaap

maandag 13 augustus 2018

Leefstijlgeneeskunde wordt steeds vaker de focus van voorlichting, onderzoek en behandeling. Ook een goede nachtrust hoort bij de leefstijl: uit nieuw onderzoek blijkt dat te weinig slaap de gevoeligheid voor acute oxidatieve stress kan vergroten.

Waarom wordt leefstijlgeneeskunde steeds belangrijker? Onze gezondheid komt in het gedrang, door de stroomversnelling waarin wij leven. De werkdruk van ons zittende beroep stijgt, terwijl de verleiding van allerlei geprepareerde voedingsmiddelen aan de orde van de dag is. Wat betreft slaap: stress en het blauwe licht uit onze telefoons en computers houdt ons wakker. Tegelijkertijd is slaap noodzakelijk, want wie niet slaapt wordt ziek. Hoe zit dat? Uit een nieuwe studie gepubliceerd in het tijdschrift PLOS Biology blijkt dat kort slapende fruitvliegmutanten een gevoeligheid voor acute oxidatieve stress delen. Wat kunnen wij als mens daarvan leren?

Waarom slaap essentieel is

Mensen slapen bijna een derde van hun leven. Bijna alle dieren slapen, terwijl ze dan niet alert en beweeglijk zijn, wat levensgevaarlijk kan zijn met predatoren in de buurt. Blijkbaar wegen de baten hier tegen op, wat suggereert dat slapen essentieel is. Er is al aangetoond dat slaap een belangrijke rol speelt bij het leren en het geheugen. Echter, het blijkt lastig om onderliggende functies van slaap te identificeren, die essentieel zijn voor de overleving of de fitheid van het organisme.

Steeds meer mensen lijden aan chronisch slaaptekort. Dit leidt tot metabole stoornissen, hart- en vaatziekten, ontsteking, psychiatrische stoornissen of zelfs vroegtijdige sterfte. Tevens worden slaapstoornissen in verband gebracht met de ziekte van Alzheimer, Parkinson en Huntington. Het wordt daarom steeds belangrijker om slaap beter te leren begrijpen.

Onderzoek en uitkomsten

Om inzicht te krijgen in de functie van slaap, heeft men getracht een gemeenschappelijk fysiologisch defect te identificeren bij kort-slapende Drosophila-mutanten. Deze mutanten blijken een gemeenschappelijk fenotype van gevoeligheid voor acute oxidatieve stress te hebben, met kortere overlevingstijden dan controles. Hieruit kan opgemaakt worden dat slaap anti-oxidatieve processen ondersteunt, aangezien oxidatieve stress een disbalans is van reactieve zuurstofcomponenten (vrije radicalen) en antioxidantreacties.

Het bevorderen van de slaap met genetische en farmacologische middelen bij fruitvliegen verhoogde de overleving na oxidatieve stress. De vraag die men vervolgens stelde, was of oxidatieve stress ook de slaap kon reguleren. Dit bleek het geval. Het extra tot expressie brengen van anti-oxidantgenen leidde tot vermindering van oxidatieve stress in de hersenen, waarna de slaapbehoefte daalde. Veel ziekten waarmee slaapstoornissen in verband worden gebracht, zijn op hun beurt weer geassocieerd met oxidatieve stress.

Conclusie

Steeds meer mensen slapen steeds minder door leefstijl-gerelateerde oorzaken. Nieuw onderzoek suggereert een bidirectionele relatie tussen slaap en oxidatieve stress: oxidatieve stress veroorzaakt slaap en slaap werkt vervolgens als een antioxidant voor zowel het lichaam als de hersenen. Oftewel: slaap helpt het lichaam zich te verdedigen tegen oxidatieve stress, en oxidatieve stress helpt slaap te induceren.

Als slaaptekort ons gevoeliger maakt voor oxidatieve stress, leidt dit onherroepelijk tot ziekten. Echter, een pathologische verstoring van de antioxidantreactie kan ook leiden tot verlies van slaap en geassocieerde ziektebeelden. Het is belangrijk om te achterhalen of slaaptekort de oorzaak of het gevolg is van ziekte, opdat behandeling kan worden ingezet.