Ben je ziek, blijf dan thuis

 “Bij klachten blijf je thuis”, is het veelgehoorde advies in de huidige Coronapandemie. Wist u dat ons eigen lichaam tijdens een infectie signalen afgeeft die ervoor zorgen we ons huis ook daadwerkelijk niet willen verlaten? Veel mensen denken dat pathogenen zélf verantwoordelijk zijn voor ziektesymptomen, maar in werkelijkheid speelt ons lichaam ook een belangrijke rol. Het immuunsysteem en het zenuwstelsel doen veel meer dan de aanval openen op onwelkome indringers; ze veroorzaken ook ziektegedrag, zoals vermoeidheid, zwakte, somberheid en de behoefte om ons af te zonderen (1).

Ziektegedrag is een evolutionair bewaard fenomeen dat in vrijwel alle lagen van het dierenrijk voorkomt en dus voordelig lijkt te zijn. Maar hoe verhogen de symptomen van een infectie onze overlevingskans? Men vermoedt dat een verminderde lichaamsactiviteit (veroorzaakt door vermoeidheid) ervoor zorgt dat energie gespaard kan worden ten behoefte van ons immuunsysteem zodat een infectie sneller kan worden bestreden (1). Maar naast het opleveren van voordelen voor het individu kan ziektegedrag ook gunstig zijn voor de groep (2,3). De meest extreme vorm is te vinden bij sociale insecten, zoals bijen. Wanneer hun gezondheid het laat afweten, vliegen ze voorgoed uit, om elders te sterven (4).

“Ziektegedrag vergroot de kans dat onze genen worden doorgegeven. Zelfs wanneer het individu het niet overleeft, zorgt afzondering van de sociale omgeving ervoor dat een infectie zich minder snel kan verspreiden. Afzondering is de meest efficiënte manier om de opmars van een overdraagbare aandoening tegen te gaan” (5).

Verschillende symptomen zouden de overlevingskans van ons ‘zelfzuchtige genoom’ kunnen vergroten. Gebrek aan eetlust, bijvoorbeeld, zorgt ervoor dat we onze gezamenlijke voedingsbronnen en water niet vervuilen met pathogenen. Vermoeidheid en zwakte beperken onze mobiliteit, waardoor de infectieradius afneemt. Depressie en libidoverlies zorgen ervoor dat we (intiem) menselijk contact vermijden, waardoor overdraagbare aandoeningen geen kans krijgen (3).

Kennis in de praktijk

Of we nu willen herstellen van een infectie, of onze omgeving willen beschermen tegen de verspreiding van infecties, bovenstaande wetenschappelijke en evolutionaire inzichten voeren tot dezelfde conclusie: als je ziek bent, moet je thuisblijven. Dit dringende advies tijdens de Coronapandemie is in feite precies wat mensen (en dieren) gedurende de afgelopen miljoenen jaren van nature hebben toegepast en wat u uw cliënten op het hart kunt drukken: toegeven aan het gevoel van ziekte en bijbehorend gedrag draagt juist bij aan herstel.

Bronnen

1. Dantzer R, Kelley KW. Twenty years of research on cytokine-induced sickness behavior. Brain Behav Immun. februari 2007;21(2):153–60.
2. Shakhar K. The Inclusive Behavioral Immune System. Front Psychol. 3 mei 2019;10:1004.
3. Shakhar K, Shakhar G. Why Do We Feel Sick When Infected—Can Altruism Play a Role? PLOS Biol. 16 oktober 2015;13(10):e1002276.
4. Rueppell O, Hayworth MK, Ross NP. Altruistic self-removal of health-compromised honey bee workers from their hive: Self-removal in honey bees. J Evol Biol. juli 2010;23(7):1538–46.
5. Your symptoms? Evolution’s way of telling you to stay home. Beschikbaar op: https://phys.org/news/2016-01-symptoms-evolution-home.html